Dalekie miejsca polskich szkół wyższych w rankingach światowych nie napawają optymizmem, wymagają zastanowienia się i refleksji. Dlaczego system zarządzania w szkolnictwie wyższym nie nadąża za europejskimi i światowymi wymaganiami. Ponad 20 lat transformacji politycznej, społecznej i gospodarczej w niewystarczającym stopniu wpłynęło na konieczne przekształcenia, nie spowodowało wymaganego wzrostu jakości zarządzania w uczelniach publicznych i niepublicznych oraz oczekiwanego rozwoju, który by przybliżył czołowe polskie uniwersytety i politechniki do czołówki europejskiej i światowej.

Pojęcie „Total Quality Management” najczęściej tłumaczy się z angielskiego na język polski, jako „Kompleksowe zarządzanie przez jakość”. W literaturze polskiej i zagranicznej coraz częściej przyjmuje się angielską wersję językową tego pojęcia lub jej skrót - TQM1. Total Quality Management jest filozoficzną koncepcją zarządzania, która przyporządkowuje podjęcie decyzji ciągłemu wzrostowi jakości pracy i produktu. Pojęcie TQM nie jest opisanym, zadekretowanym systemem zarządzania.

Wraz z postępującą globalizacją w świecie i integracją w Europie, reformie zorientowanej na wzrost jakości kształcenia ulega także szkolnictwo wyższe, nie tylko w państwach członkowskich Unii Europejskiej, ale także w pozostałych krajach sygnatariuszach Procesu Bolońskiego. Celem Procesu Bolońskiego (który rozpoczął się podpisaniem Deklaracji Bolońskiej w 1999 roku na konferencji ministrów właściwych do szkolnictwa wyższego 29 państw europejskich) było stworzenie do 2010 roku podstaw funkcjonowania nowego typu systemu zarządzania i funkcjonowania szkół wyższych w Europie.

Głównym celem opracowania jest pokazanie problemu wyboru drogi optymalnego rozwoju uniwersytetu na rozdrożu i kierunku dążenia do doskonałości oraz cech proponowanej koncepcji uniwersytetu rozwojowego, czyli liberalno-przedsiębiorczego. Przed opracowaniem, oparte na prowadzonych od kilkunastu lat pracach badawczych autora, postawiono do potwierdzenia tezy:

Wprowadzone po drugiej wojnie światowej do terminologii nauk o zarządzaniu,
zaczerpnięte z wojska, takie pojęcia jak: strategia, taktyka, front, operacja, walka, kampania, bitwa,
itp zadomowiły się na trwale w literaturze. Strategia (z greckiego) to „dział sztuki wojennej
obejmujący przygotowanie i prowadzenie wojny jako całości oraz jej poszczególnych kampanii i
bitew”1 Natomiast taktyka to „część sztuki wojennej, obejmująca teorię i praktykę prowadzenia
walki przez jednostki różnych rodzajów wojsk”2. Musimy więc rozróżniać strategię bitwy, wojny od

Głównym celem opracowania pokazanie miejsca i roli społecznego audytu finansów jako
źródła wiedzy o przyczynach i skutkach jakości zarządzania w szkole wyższej. Natomiast
dodatkowym jest zachęcenie uczelni publicznych i niepublicznych do podjęcia pogłębionych badań
tych zależności. Realizacja tego celu wiąże się z potwierdzeniem hipotezy badawczej głoszącej, że
społeczny audyt finansowy jest ważnym narzędziem doskonalenia zarządzania. Przekonanie
kierujących uczelniami o randze i wadze znaczenia społecznego audytu finansowego dla

Prowadzone od 2001 roku badania funkcjonowania szkolnictwa wyższego w Polsce
potwierdzają, że istniejące prawo dotyczące, szeroko rozumianego, szkolnictwa wyższego nie
stwarza warunków do jego dynamicznego rozwoju oraz dostosowania do wymogów Europejskiego
Obszaru Szkolnictwa Wyższego i Europejskiej Przestrzeni Badawczej. Kolejne zmiany i
nowelizacje nie przynoszą zadowalających zmian w pozycji polskiego szkolnictwa wyższego w
Europe i świecie. Częściowa, niepełna i nieudana quasi, zastępcza prywatyzacja szkolnictwa

Postęp w integracji europejskiej i globalizacji w świecie oraz przemiany społecznopolityczne
i gospodarcze w Polsce sprawiły, że uniwersytet musi dostosować się do wymagań
światowej gospodarki i praw nią rządzących, a nie tkwić w historycznie uwarunkowanych,
tradycyjnych sposobach funkcjonowania, które nie gwarantują uczelniom osiągnięcie sukcesu.
Celem tego opracowania jest identyfikacja głównych oraz przedstawienie najważniejszych
trzech grup właściwości uniwersytetu – czynników blokujących i wspomagających szkoły wyższe

W Deklaracji Sorbońskiej, podpisanej 25 maja 1998 r. przez ministrów właściwych dla szkolnictwa wyższego: Francji, Niemiec, Wielkiej Brytanii i Włoch, podkreślono rolę stworzenia Europejskiego Obszaru Szkolnictwa Wyższego jako klucza do zwiększenia mobilności i zatrudnialności obywateli oraz ogólnego rozwoju kontynentu. Idea ta spotkała się z gorącym poparciem rządów 29 europejskich państw, w imieniu których ministrowie właściwi do szkolnictwa wyższego podpisali w dniu 19 czerwca 1999 r. w Bolonii wspólną deklarację, rozpoczynającą tzw. Proces Boloński[1].

Małe przedsiębiorstwo powinno być organizacją proinnowacyjną i stanowić przykład innowacyjnego myślenia, działania w zakresie: organizacji i zarządzania, relacji z otoczeniem, kultury, głoszonych wartości oraz postaw i postępowania jej pracowników. Coraz częściej pojawia się pytanie – czy małe przedsiębiorstwo może być innowacyjną firmą? Oczywiście, że tak, ale wtedy, gdy jej właściciel przeprowadzi projakościową, proinnowacyjną i prorynkową restrukturyzację zarządzania. Celem opracowania jest potwierdzenie tej tezy.