Tadeusz Wawak

W historii szkolnictwa wyższego w Europie pojawiły się cztery podstawowe koncepcje uniwersytetu: średniowieczny i jego zaprzeczenie liberalny oraz uniwersytet państwowy i jego zaprzeczenie – uniwersytet przedsiębiorczy. W centrum układu tych powyższych koncepcji uniwersytetów znajduje się współczesny polski uniwersytet na rozdrożu, który chciałby się rozwijać, ale nie może się zdecydować - w jakim kierunku powinien dokonać wewnętrznej transformacji swego funkcjonowania i restrukturyzacji zarządzania. Czy nasz Uniwersytet też tam się znajduje?

Istotny wpływ na efektywność działania i konkurencyjność organizacji, a więc także uczelni, ma poziom jej dojrzałości organizacyjnej. Specyficzny charakter szkoły wyższej, różny od cech i właściwości przedsiębiorstwa powoduje, że dojrzałość organizacyjna uczelni musi być odrębnie zdefiniowana, przeanalizowana i omówiona.

Od pięćdziesięciu lat szkolnictwo wyższe i nauka podlegają w Polsce nieustannej biurokratycznej restrukturyzacji a problemy pozostają. Nadal nasze uniwersytety na listach rankingowych w Europie mieszczą się na bardzo dalekich miejscach a poziom osiągnięć naukowych polskich uczonych pozostawia wiele do życzenia.

Immanentnym celem przedsiębiorstw jest produkcja zaspakajająca potrzeby potencjalnych nabywców, a celem szkół wyższych jest przygotowanie kadry z wyższym wykształceniem spełniającą oczekiwania pracodawców, czyli w tym i przedsiębiorstw. Uczelnie, w tym przypadku są dawcą a przedsiębiorstwa – biorcą kapitału intelektualnego jaki wnoszą pracodawcom zatrudnieni absolwenci szkół wyższych. Z powyższego wynika, że między szkołami wyższymi a przedsiębiorstwami powinien być ścisły związek – a tak w rzeczywistości nie jest.

Od połowy XX wieku słowo „integracja” coraz częściej pojawia się w mass mediach i opracowaniach naukowych w kontekście problemów, zwłaszcza gospodarczych i politycznych, Europy i świata. Rola i znaczenie pojęcia „integracja” w rozmaitych powiązaniach z innymi słowami robi oszałamiającą karierę w polskim słownictwie i może wprowadzić czytelnika w błąd.

W ramach reformy szkolnictwa wyższego od marca 2011 roku wdrażane są w Polsce nowe rozwiązania dotyczące funkcjonowania uczelni publicznych i niepublicznych, w tym zwłaszcza zarządzania nimi.

Od 27 lipca 2005 roku obowiązywała w Polsce ustaw „Prawo o szkolnictwie wyższym”.1 Ta negatywnie postrzegana i oceniana w środowisku akademickim ustawa była przedmiotem analiz i badań, które wskazywały na potrzebę jej nowelizacji. Dyskusje zwolenników i przeciwników rozmaitych zmian szczególnie nasiliły się w 2008 roku. Na stronie internetowej Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego zaczęły pojawiać się propozycje zmian w różnych obszarach funkcjonowania szkolnictwa wyższego.

Pojęcie „Total Quality Management” najczęściej tłumaczy się z angielskiego na język polski jako „Kompleksowe zarządzanie przez jakość”. W literaturze polskiej i zagranicznej coraz częściej przyjmuje się angielską wersję językową tego pojęcia lub jej skrót - TQM1. Kompleksowe zarządzanie jakością jest filozoficzną koncepcją zarządzania, która przyporządkowuje podjęcie decyzji ciągłemu wzrostowi jakości pracy i produktu. Pojęcie TQM nie jest opisanym, zadekretowanym systemem zarządzania.

Punktem wyjścia w określeniu szans i barier rozwoju polskich uczelni oraz przyjęcia strategii i wyboru drogi wzrostu realizacji jest identyfikacja punktu wyjścia, a ten dla polskich szkół wyższych jest niepokojący. Ranking Web of Word Universities – styczeń 2012 wymienia Uniwersytet Jagielloński dopiero na 293 miejscu; jest to pierwsza uczelnia z Polski w tym rankingu. Na 113 miejscu wymienia Akademię Górniczo-Hutniczą z Krakowa. Natomiast uczelnie warszawskie zajmują kolejno: 347 pozycję – Uniwersytet Warszawski i 354 – Politechnika Warszawska.

Punktem wyjścia budowy każdej strategii i wyboru drogi jej realizacji jest zawsze identyfikacja punktu wyjścia, a ten dla polskich uczelni jest przykry i bardzo niepokojący. Ranking Web of Word Universities – styczeń 2012 wymienia Uniwersytet Jagielloński dopiero na 293 miejscu; jest to pierwszą uczelnie z Polski w tym rankingu. Na 113 miejscu wymienia Akademie Górniczo-Hutnicza z Krakowa. Natomiast uczelnie warszawskie zajmują kolejno: 347 pozycje – Uniwersytet Warszawski i 354 – Politechnika Warszawska.